DI TÍCH LỊCH SỬ CÁCH MẠNG KHÁNG CHIẾN
NHÀ TRUYỀN THỐNG MỸ LANG
XÃ AN KHÁNH – TP HẢI PHÒNG
Nhà truyền thống Mỹ Lang tọa lạc trên đất làng Mỹ Lang Hạ xưa, nay là thôn Minh Khai, xã An Khánh, thành phố Hải Phòng, cách trung tâm thành phố Hải Phòng khoảng 17km về phía Đông Nam. Công trình được xây dựng trên khu đất có diện tích 3.389 m2 tại vị trí xưa kia là căn cứ hoạt động của các tiền bối cách mạng có tên tuổi như: Trần Đình Quý, Hoàng Quốc Việt, Lương Khánh Thiện, Nguyễn Bình…
Nhà truyền thống Mỹ Lang là một công trình kiến trúc đẹp, kết cầu các gian phần tiền sảnh, hậu đường rất hài hòa, cân đối. Các đường nét, gò chỉ trang trí thanh thoát, mềm mại. Được khơi dựng từ năm 1998 và hoàn thành năm 2000, nơi đây được nhân dân làng Mỹ Lang gửi gắm nhiều tình cảm, niềm tin sâu sắc, nó được coi như một tượng đài biểu tượng cho lòng yêu quê hương đất nước, tinh thần đấu tranh cách mạng và ý chí tự cường, quyết tâm đi theo con đường mà Đảng và Bác Hồ đã lựa chọn của người dân làng Mỹ Lang Hạ (xưa) nay là thôn Minh Khai, xã An Khánh, thành phố Hải Phòng.
Theo lịch sử để lại, Làng Mỹ Lang Hạ xưa kia là vùng đất bãi bồi được Cụ tổ dòng họ Nguyễn là Nguyễn Khắc Khoan đến khai hoang lập ấp từ đầu thế kỷ XVII. Tiếp đến khoảng giữa thế kỷ XVII có Cụ Thủy tổ dòng họ Trần là cụ Trần Duy Vượng ở Diêm Điền, Thái Thụy, Thái Bình đến lập cư mở đường dạy chữ nho. Theo thời gian đến nay đã có 11 dòng họ cùng quần tụ sinh sống trong làng.
Từ năm 1929, làng Mỹ Lang Hạ có đồng chí Trần Đình Quý hoạt động cách mạng và được kết nạp vào Hội Việt Nam cách mạng thanh niên (một tổ chức tiền thân của Đảng). Năm 1930, đồng chí Trần Đình Quý được kết nạp vào Đảng Cộng sản Đông Dương. Ông thường về quê tuyên truyền cách mạng và giác ngộ tinh thần yêu nước của những người nông dân nghèo khổ, hướng dẫn họ đấu tranh. Năm 1931, ông bị thực dân Pháp bắt, bị kết án tù 20 năm khổ sai cấm cố.
Năm 1936, trong phong trào đấu tranh dân chủ của nhân dân ta, đồng chí Trần Đình Quý được ra tù nhưng bị quản thúc ở quê. Ông liên lạc với tổ chức Đảng và xây dựng cơ sở Đảng tại An Lão. Từ năm 1942, ông xúc tiến xây dựng tổ chức Việt Minh ở Mỹ Lang Hạ và phát triển sang Kim Châm, Phố Cháy, Kiến An và nhiều thôn xã khác như Biều Đa, Sái Nghi, Đại Phương Lang, Đông Sông, Trung Thanh Lang, Tiên Cầm, Cốc Tràng, Mông Tràng Thượng.
Giữa năm 1943, Mặt trận Việt Minh khu Tứ Nghi được thành lập, Ông Trần Đức Luyện (Người làng Trung Thanh Lang) làm chủ nhiệm, ông Trần Đình Duyên (người làng Mỹ Lang Hạ) làm phó chủ nhiệm. Các đồng chí Hoàng Quốc Việt, Lương Khánh Thiện, Hoàng Sỹ Yết, Tùng Lĩnh, Trung tướng Nguyên Bình thường xuyên về đây hoạt động, chỉ đạo phong trào cách mạng.
Tháng 5/1945, mặt trận Việt Minh khu Câu Trung thành lập, phối hợp với mặt trận Việt Minh khu Tứ Nghi phát triển phong trào kháng Nhật cứu nước, xây dựng lực lượng võ trang chuẩn bị khởi nghĩa. Trong thời kỳ này, Việt Minh khu Tứ Nghi – Câu Trung có quan hệ chặt chẽ với ban lãnh đạo của chiến khu Đông Triều. Việt Minh khu Tứ Nghi liên hệ với nhóm binh sĩ yêu nước tại trại Bảo An Binh, lấy được một số vũ khí và chuyển về chiến khu Đông Triều.
Đêm 16/8/1945, lực lượng võ trang An Lão do đồng chí Trần Quốc Hiệu, Trần Đình Quý chỉ huy đã tước vũ khí lính Bảo An, làm chủ huyện An Lão. Hôm sau sang tước vũ khỉ ở huyện lỵ An Dương.
Ngày 21/8/1945, dưới sự chỉ huy của đồng chí Trần Đình Quý, Trần Quốc Hiệu, Phan Hiền, tự vệ và quần chúng khu cánh mạng Tứ Nghi, Câu Trung tấn công dinh tỉnh trưởng, trại Bảo An Binh thắng lợi. Chiến công này tạo tiền đề rất quan trọng cho cuộc khởi nghĩa giành chính quyền tỉnh Kiến An ngày 22/8/1945.
Trong 9 năm kháng chiến chống thực dân Pháp oanh liệt, nhiều đồng chí cán bộ lãnh đạo và nhân dân đã hy sinh trên mảnh đất quê hương nhưng các cơ sở cách mạng ở Mỹ Lang vẫn được giữ vừng và đã góp phần vào thắng lợi của cuộc kháng chiến trường kỳ toàn dân, toàn diện của dân tộc ta.
Sau ngày hòa bình lập lại năm 1954, thực hiện nhiệm vụ mới của cách mạng, làng Mỹ Lang Hạ đã bước vào thời kỳ xây dựng tổ đổi công, hợp tác xã nông nghiệp. Ngay thời gian đầu trong làng Mỹ Lang Hạ đã có tới 90% số hộ tự nguyện tham gia và hợp tác xã nông nghiệp. Năm 1962 là một trong ba hợp tác xã của tỉnh Kiến An cũ có năng suất lúa cao nhất tỉnh (5 tấn/ha). Hợp tác xã Mỹ Lang được đón đồng chí Võ Chí Công về thăm và động viên, khích lệ. Mỹ Lang từ đó luôn là đơn vị hoàng thành nghĩa vụ đủ và sớm nhất trong tỉnh.
Phát huy truyền thống của quê hương, trong kháng chiến chống Mỹ cứu nước, hàng trăm người con quê hương Mỹ Lang đã hăng hái lên đường ra trận, nhân dân trong làng vừa sản xuất vừa chiến đấu. Địa phương đã đón nhận 8 đơn vị cơ quan về sơ tán, 2 đơn vị quân đội về đóng quân và hàng trăm gia đình ở nội thành sơ tán về ở. Có lần giặc Mỹ đã ném bom bắn phá vào làng Mỹ Lang song nhân dân vẫn an tâm sản xuất, chiến đấu và chi viện cho tiền tuyến.
Để giáo dục truyền thống cách mạng, uống nước nhớ nguồn cho thế hệ trẻ, Nhà truyền thống Mỹ Lang đã được UBND huyện An Lão trung tu tôn tạo và hoàn thành vào năm 2023. Đây thực sự là địa chỉ đỏ, một điểm lưu giữ, phát huy tác dụng giáo dục tốt cho nhân dân trong và ngoài địa phương.
Nhà truyền thống Mỹ Lang – Thôn Minh Khai, xã Mỹ Đức
Với những giá trị truyền thống như trên, Nhà truyền thống Mỹ Lang được UBND thành phố Hải Phòng xếp hạng và cấp bằng công nhận là “Di tích lịch sử cách mạng, kháng chiến” tại Quyết định số 177/QĐ-UB ngày 28/01/2005.